इन्कम टॅक्स रिटर्न म्हणजे काय? | Income tax return Marathi information
अनेकदा आपण सरकारी सेवा वापरतो.तेव्हा आपल्या मनात विचार येतो,की या सुविधा निर्माण करण्यासाठी पैसा कोठून येतो? तर त्यांचे उत्तर आहे,हा पैसा इन्कम टॅक्समधून उभा केला जातो. देश चालविण्यासाठी इन्कम टॅक्स अतिशय महत्वपूर्ण आहे. इन्कम टॅक्स म्हणजे सोप्या भाषेत कर.
दरवर्षी अर्थमंत्र्यालातर्फे अर्थसंकल्प सादर केला जातो.त्यामध्ये आयकर स्लॅब बद्दल बोलतात.कधी स्लॅब वाढविला जातो,तर कधी स्लॅब कमी केला जातो. सर्वात म्हटवाची गोष्ट म्हणजे भारतात राहणारा प्रत्येक व्यक्ती भारत सरकारला (tax) भरतो.
कर भरण्याच्या अनेक पद्धती आहेत.जे व्यवसाय करतात ते त्यांचे स्वतंत्र इन्कम टॅक्स रिटर्न फाइल करतात. ज्यांची नोकरी असते त्यांच्या वेतनातून आयकरांची रक्कम कापली जाते. आजच्या ब्लॉगमध्ये तुम्हाला इन्कम टॅक्स बद्दल संपूर्ण माहिती देणार आहोत. जसे की इन्कम टॅक्स म्हणजे काय? त्यांचे प्रकार किती आहेत? इन्कम टॅक्स भरण्याचे नियम काय आहेत.टॅक्स केव्हा भरावा इत्यादी. चला तर मग जाणून घेऊया
अनुक्रमणिका
(ITR)आयटी रिटर्न म्हणजे काय? | What Is Income Tax Returns (ITR) In Marathi
दरवर्षी आपण कमावत असलेल्या उत्पन्नाचा एक निश्चित भाग केंद्र सरकारला घ्यावा लागतो,यालाच आयकर भरणे म्हणतात. इन्कम टॅक्स म्हणजेच (IT) किंवा आयटीआर (ITR) म्हणजेच आयकर होय.
आयकर कायद्यानुसार (आयटीए) भारतातील कोणताही पगारदार जो थ्रेशोल्ड उत्पन्नापेक्षा जास्त कमाई करतो मग तो भारतीय रहिवासी असो किंवा नसो,त्याला दरवर्षी आयकर भरावा लागतो. भारतीय रहिवाशांना भारतात मिळणाऱ्या उत्पन्नावर तसेच परदेशात मिळणाऱ्या उत्पन्नावर आयकर भरावा लागतो. ज्याला जागतिक उत्पन्न असे म्हणतात. भारतीय अनिवासीना आयटीएने निर्धारित म्हणजेच ठरविलेल्या मर्यादा ओलांडल्यास केवळ भारतात वेतन म्हणून मिळवलेल्या रक्कमेवर आयकर भरणे आवश्यक आहे.
आयटी रिटर्न्स म्हणजेच आयकर परतावा हा विविध स्रोतांमधून एकूण करपात्र उत्पन्नाची गणना करण्यासाठी करमुक्ततेचा दावा करण्यासाठी आणि प्राप्तीकर विभागाला द्यावा लागणारा एकूण कर म्हणजेच दायित्व घोषित करण्यासाठी आहे.आयटीआर हा एक पगारदार किंवा स्वयंरोजगार म्हणजेच स्वताचा व्यवसाय करणाऱ्या व्यक्ती,HUF, कंपन्या किंवा कंपन्याद्वारे आयकर विभागाकडे सादर केला जातो.
आयकर जेव्हा सबमिट (ITR Submit )केला जातो तेव्हा त्या प्रक्रियेला आयकर भरणे असे म्हणतात.आयकर विभागाच्या ई – पोर्टलवर करदाता ऑनलाइन आयटीआर दाखल करू शकतो.आयटीआर ऑनलाइन भरण्याच्या प्रक्रियेला ई – फाईलिंग म्हणतात. ई फायलिंग (इन्कम टॅक्स रिटर्न ) ची अधिक माहिती खालील प्रमाणे.
आयटीआर चा मराठी अर्थ | ITR Meaning in Marathi
आयकर हा शब्द दोन अक्षरांनी बनला आहे.आय आणि कर म्हणजेच आपल्या उत्पन्नावर लागणार वार्षिक कर म्हणजे आयकर होय. हा आयकर केंद्र सरकारमार्फत गोळा केला जातो.यांचे दर हे आयकर अधिनियम ला अनुसरून ठरवले जातात.
आयकर कधी लागू होतो किंवा केव्हा भरावा लागतो? | (When is income tax applicable or payable?)
नावाप्रमाणे आयकर ची व्याख्या आपल्याला सुचते की कोणत्याही प्रकारच्या उत्पन्नावर कापला जाऊ शकतो.तथापि काही अपवाद आहेत.एखाद्याच्या मासिक पगारावर सुद्धा आयकर कापला जातो.त्यानंतर त्रैमासिक किंवा वार्षिक उत्पन्न मिळवणाऱ्या लोकांसाठी बचत योजना किंवा सेवानिवृत्ती योजनेद्वारे वाचविलेल्या रक्कमेवर कपात केली जाते.उत्पन्नाचे हे दोन स्त्रोत व्यतिरिक्त,प्राप्तीकर विभाग तीन अतिसरिक्त स्त्रोतांकडून प्राप्त झालेले उत्पन्न मोडतो.
आणखी खालील सर्व उत्पन्नाचे प्रकार किंवा त्या व्यक्ती आयकर भरण्यास बांधील असतात.
* भाडेकरुला आपली मालमत्ता देण्यापासून मिळवलेले कोणतेही उत्पन्न आयटीएनुसार करपात्र आहे.
* रिअल इस्टेट,म्युच्युअल फंड आणि इतर मार्केट लिंकड् ASSETS क्लासेसमध्ये गुंतवणुकीतून मिळणारा परतावा देखील करपात्र असतो.
* जेव्हा आयकर कपातीसाठी पात्र असलेल्या नोकऱ्यांच्या प्रकरांचा विचार केला जातो,तेव्हा यामध्ये व्यवसाय मालक,कर्मचारी किंवा फ्रीलांसर म्हणून काम करणे समाविष्ट असते.
आयटीआर फॉर्मचे प्रकार | Types of ITR Form in Marathi
आयकर विभागाच्या वेबसाईटवर अनेक फॉर्म आहेत,जे विविध आयकर आणि करदात्यांवर आधारित आयटीआर भरण्यासाठी वापरले जातात.मूल्यांकन वर्ष 2020 – 21 मध्ये ITR-1 ते ITR-7 साठी फॉर्म आहेत.यापैकी काही फॉर्म इतरांपेक्षा मोठे असू शकतात आणि अधिक माहितीची आवश्यकता असू शकते.त्यामुळे तुमच्यासाठी कोणता फॉर्म योग्य असेल हे जाणून घेणे अधिक महत्वाचे आहे.
आयकर विभागाच्या वेबसाईटवर अनेक फॉर्म आहेत,जे विविध आयकर आणि करदात्यांवर आधारित आयटीआर भरण्यासाठी वापरले जातात.मूल्यांकन वर्ष 2020 – 21 मध्ये ITR-1 ते ITR-7 साठी फॉर्म आहेत.यापैकी काही फॉर्म इतरांपेक्षा मोठे असू शकतात आणि अधिक माहितीची आवश्यकता असू शकते.त्यामुळे तुमच्यासाठी कोणता फॉर्म योग्य असेल हे जाणून घेणे अधिक महत्वाचे आहे.
1. ITR-1 या फॉर्मला सहज असेही म्हणतात.सहज फाईल एक अशी व्यक्ती टाकू शकते किंवा त्या व्यक्तीला लागू शकते.ज्याचे इन्कम पगार,पेन्शन,घरगुती मालमत्ता,व्याज यातून येत आहे.किंवा लॉटरी आणि घोडदौडातील कमाई वगळता ज्याचे एकूण उत्पन्न 50 लाख रुपयांपर्यत आहे.
2. ITR-2 त्या व्यक्तीसाठी किंवा HUF हिंदू अविभाजीत कुटुंबे ज्याचे उत्पन्न आहे परंतु कोणत्याही व्यवसायाच्या किंवा अन्यथा व्यवसायाच्या नफ्यातून नाही.
3. ITR-3 वैयक्तिक व्यक्ती किंवा HUF हिंदू अविभाजीत कुटुंबे ज्याचे उत्पन्न स्त्रोत कोणत्याही व्यवसायाच्या किंवा अन्यथा व्यवसायाच्या नफ्यातून आहेत.
4. ITR-4 – हा फॉर्म त्यांच्यासाठी आहे ज्यांना व्यवसाय किंवा व्यवसायातून अनुमानित म्हणजेच निश्चित उत्पन्न आहे.
5. ITR-5- हा फॉर्म व्यक्ती, HUF म्हणजेच हिंदू अविभाजित कुटुंबे ,कंपनी
6. ITR-6- भणाऱ्या व्यक्तीव्यतिरिक्त इतर सर्वांसाठी आहे.
7. ITR-7- हा फॉर्म त्या सर्व कंपन्यासाठी आहे जे आयकर कायद्याच्या कलम 11 अंतर्गत सुटचा दावा करत नाहीत.
8. ITR-8 – हा फॉर्म व्यवसायातील सर्व व्यक्तीसाठी आहे,ज्यांना कलम 139 (4 ए) कलम 139 (4बी) कलम 139 (4सी), कलम 139 (4डी) कलम (4ई) चे पालन करणे आवश्यक आहे.किंवा 139 (4F) अंतर्गत कर विवरणपत्र भरणे आवश्यक आहे.
आयकर सूट किंवा इन्कम टॅक्स सूट म्हणजे काय? | What is Income Tax Exemption in Marathi
निव्वळ करपात्र उत्पन्न काय आहे? तर यांचा सरळ अर्थ असा आहे की वजावट वजा केल्यानंतर ते एकूण उत्पन्न आहे. आयकर कायद्यात अनेक कपाती आहेत.तुम्ही जितके जास्त कपात कराल तितके तुमचे कर दायित्व कमी होईल.आयकरांच्या कलम 80 अंतर्गत 80C, 80D, 80E इत्यादी अंतर्गत अनेक कपाती उपलब्ध आहेत. ते कर वाचविण्यासाठी आणि कर दायित्व कमी करण्यासाठी वापरले जातात.खालील काही नियम पाळले तर नक्कीच तुम्हाला करांमध्ये सूट मिळेल.
कलम 80 C,80D नुसार –
*युएलपीएस , जीवन विमा किंवा मुदत विमा किंवा वैद्यकीय विमामध्ये केलेल्या गुंतवणुकीवर आयकर लागू होत नाही.जर गुंतवणूक प्रीमियम वार्षिक 1.5 लाखांपेक्षा जास्त नसेल.
* या साधनामधून परिपक्वता मिळवलेल्या रककमेला कलम 10 डी नुसार करातून सूट देण्यात आली.दुसरे म्हणजे एखाद्याचे शिक्षण,घर खरेदी करणे किंवा व्यवसाय या हेतून घेतलेल्या कर्जावर कोणतेही व्याज भरावे लागत नाही.
*राष्ट्रीय बचत प्रमाणपत्रआणि सार्वजनिक भविष्य निधी ही करमुक्त साधने आहेत.शेवटी जर तुम्ही तरी देखील तुम्हाला कलम 80 C नुसार आयकरातून सूट आहे.
* फिक्स डेपोसिट जेथे रक्कम पाच वर्षांच्यापेक्षा अधिक काळ् लॉक आहे.त्यांना आयकरतून सूट आहे.
*तथापि या कर लाभांचा लाभ घेण्यासाठी ही कर सवलत एखाद्या वार्षिक आयकर रिटर्न पत्रात दाखल करणे आवश्यक आहे.
इन्कम टॅक्स कसा भरला जातो – आयकर कसा भरला जातो? | How Income Tax is paid in Marathi
आता आपल्याला आयकर म्हणजे काय हे समजले आता इन्कम टॅक्स कसा भरला जातो ते बघणे महत्वाचे आहे. आयकर कसा भरला जातो.
आता आपल्याला आयकर म्हणजे काय हे समजले आता इन्कम टॅक्स कसा भरला जातो ते बघणे महत्वाचे आहे.
1. स्त्रोत कर वजा (TDS) – तुमच्या नियोक्ता किंवा बँकेने तुमच्या वेतन, कमिशन,भाडे आणि इतर देकयांवर केलेल्या प्रत्येक देयकांवरर10 ते 20 टक्के कपात आहे.
2. स्त्रोतांकडून गोळा (टीसीएस ) – हा कर आहे जो विक्रेत्याकडून दारू,मद्यपी,निविदा पाने,भंगार,टोल प्लाझा,पार्किंग,बुलीयन, दागिने (पाच लाखापेक्षा जास्त मूल्य) (दोन लाखा पेक्षा जास्त मूल्यसाठी)आकारला जातो.तसेच एखाद्या विशिष्ट वस्तूच्या वरील विक्रीवरील गोळा केले जाते.
3. ऍडव्हान्स टॅक्स पेमेंट – भारतातील कोणत्याही पगारदार व्यक्तीला अंदाजे 10,000 किंवा त्यापेक्षा जास्त कर दायित्व असणाऱ्या ऍडव्हान्स टॅक्स भरावा लागतो. आयकर विभागाने अधिकृत केलेल्या बँक शाखांमध्ये कर भरणा पॅनद्वारे हे केले जाते.
4. स्वताचे मूल्यांकन – तुमच्या फॉर्म 26AS मध्ये जर काही त्रुटी असल्यास तुम्ही गहाळ कर भरण्यापूर्वी तुम्ही रिटर्न करून त्या सुधारणा करू शकता.
ITR दाखल करण्यासाठी लागणारी कागदपत्रे | Documents required for filing ITR in Marathi
ऑनलाइन रिटर्न भरण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे खालीलप्रमाणे आहेत.
- पॅन कार्ड
- बँक स्टेटमेंट
- बँका किंवा पोस्ट ऑफिस कडून व्याज प्रमाणपत्र
- कर बचत गुंतवणुकीचा पुरावा
- फॉर्म 16 (नोकरदार व्यक्तीसाठी)
- वेतन स्लिप
- टीडीएस प्रमाणपत्र
- फॉर्म 16 ए
- फॉर्म 26 एएस
इन्कम टॅक्स फाइल रिटर्न कसे करतात | How to file income tax return in Marathi
तुम्ही तुमचे पैसे इन्कम टॅक्स सूटमध्ये किंवा वर नमूद केलेल्या कोणत्याही कर मुक्त इन्स्ट्रुमेंट गुंतविले असेल तरी तुम्ही तुमचे आयकर रिटर्न किंवा आयटीआर खालीलप्रमाणे भरणे महत्वाचे आहे.
1. कॅपिटल गेन स्टेटमेंट,टीडीएस सर्टिफिकेट (फॉर्म नंबर 16ए/16बी/16सी) व्याज प्रमाणपत्र आणि वेतन स्लिप अशी सर्व आवश्यक कागदपत्रे सबमिट करा.तुमच्या वेतन टीडीएस प्रमाणपत्रावर तुमच्या आणि तुमच्या नियोक्याने स्वाक्षरी केल्याची खात्री करा.
2. तुमच्या फॉर्म 26 एस मधील त्रुटी जर असतील तर दुरुस्त करा.उदाहरणार्थ जर प्रमाणपत्रानुसात तुमच्याकडून वजा केलेली एकूण रक्कम फॉर्म 26 एएस वर दाखवलेल्या रक्कमेशी जुळत नसेल.तर प्रकरण सुधारण्यासाठी तुमच्या वजावटाशी म्हणजेच कपात करणाऱ्या संपर्क साधा.
3. आर्थिक वर्षासाठी सर्व करपात्र स्त्रोताकडून मिळवलेल्या आपल्या एकूण उत्पनाची गणना करा.
4. चालू वर्षासाठी आयकर स्लॅबच्या विरुद्ध एकूण करपात्र उत्पन्न पाहून आपल्या कर दायित्वाची पडताळणी करा आणि गणना करा.
5. टीसीएस आणि टीडीएस सारख्या आगाऊ कराद्वारे आधीच भरलेला कर तुमच्याद्वारे गणना केलेल्या कर दायित्वाकडे वजा करा.तुम्हाला भरावे लागणारे कोणतेही व्याज जोडा.
6. एकदा सर्व कर भरल्यानंतर आयटीआर भरण्याची सर्व अनिवार्य प्रक्रिया सुरू करा. इन्कम टॅक्स आयटेक्स किंवा जावा युटीलिटी किंवा एक्सेल मधील चार्टर्ड टॅक्सप्रो टीडीएस प्रोफेशनल सारख्या इतर सार्वजनिकरित्या उपलब्ध कर गणना करणारे सॉफ्टवेअर डाउनलोड करून इन्कम टॅक्स रिटर्न भरता येतात.जर करदाते आयटीआर – 1 किंवा आयटीआर -4 फॉर्म भरण्यास पात्र असतील तर सॉफ्टवेअर आवश्यक नाही कारण फॉर्म ऑनलाइन देखील सबमिट केला जाऊ शकतो.
7. प्रत्येकवर्षी आयकर विभागाने निर्दिष्ट केलेला आपला आयटीआर दाखल करण्यासाठी योग्य फॉर्म वापरा.जर चुकीचा फॉर्म वापरला तर तुमचा अर्ज सदोष म्हणून वर्गीकृत केला जाईल.
ITR भरण्याचे माध्यम कोणते आहेत | What are the modes of filing ITR in Marathi
– प्राप्तीकर विवरणपत्र इन्कम टॅक्स प्रामुख्याने ऑफलाइन किंवा ऑनलाइन पद्धतीने भरता येते.ऑनलाइन मोडद्वारे आयटीआर दाखल करण्यासाठी निर्धारकाकडे तीन पर्याय आहेत.
1.डिजिटल स्वाक्षरीद्वारे (डीएससी) ई फायलिंग
2.डिजिटल स्वारक्षरी शिवाय ई – फायलिंग
3.इलेक्ट्रॉनिक पडताळणी संहिता (EVC) अंतर्गत ई – फायलिंग
जर ITR हा डीसीएस वापरुन किंवा ईव्हीसी अंतर्गत आयटीआर दाखल केले असेल तर आयटीआर -5 ची स्वाक्षरी केलेली प्रत बेंगलोर सीपीसी ला पाठवण्याची गरज नाही.तथापि जर डीसीएससी किंवा ईव्हीसीशिवाय रीटर्न दाखल केले असेल तर निर्धारक आयटीआर – 5 ची स्वाक्षरी केलेली प्रत रिटर्न अपलोड केलेल्या 120 दिवसांच्या आत आयटीआर -5 बेंगलोर येथील आयकर विभाकडे पाठवावी.
आयटीआर फॉर्म कसा डाउनलोड करावा | How to Download ITR Form
- आयटीआर फॉर्म आयकर विभागाच्या या अधिकृत वेबसाईटवर जा – https://www.incometaxindia.gov.in/Pages/default.aspx
- मुख्य पृष्ठावर फॉर्म /डाउनलोड या पर्यायावर क्लिक करा.
- ड्रॉप – डाउन मेनूमधून इन्कम टॅक्स रिटर्न हा पर्याय निवडा.
आयटीआर भरणे अनिवार्य आहे का? किंवा आयटीआर कोणाला भरणे अनिवार्य असते. (Is filing of ITR mandatory? Or to whom it is mandatory to file ITR)
1.ज्या व्यक्तीचे एकूण उत्पन्न 5 लाख रुपया पेक्षा अधिक असते किंवा HUF (हिंदू अविभाजित कुटुंब)किंवा कर परताव्याचा दावा करणाऱ्या आयटीआर ऑनलाइन भरावे लागेल.तथापी जेष्ठ नागरिक ( 80 किंवा त्यापेक्षा जास्त वयाचे व्यक्ती ) आयटीआर 1 किंवा 4 भरण्यासाठी स्वत किंवा इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने आयटीआर दाखल करू शकतात.
2. प्रत्येक कंपनीने डिजिटल स्वारक्षरीसह इलेक्ट्रॉनिक पद्धतीने आयटीआर दाखल करणे आवश्यक आहे.
3.एखाद्या फर्म किंवा कंपनी ज्याचे कलम 44 एबी अंतर्गत लेखिपरीक्षण करायचे आहे.त्याला आयटीआर फाईल करावे लागेल.
4.ज्या व्यक्तीने आयकर कायदा 1961 कलम 90, 90 ए किंवा 91 अंतर्गत सुटचा दावा केला आहे,त्याने आयटीआर ऑनलाइन भरणे आवश्यक आहे.
करदात्यांची श्रेणी कर भरण्याची अंतिम तारीख ( Important dates for filing ITR in Marathi )
| व्यक्ती | 31 जुलै |
| व्यक्तीचा गट | 31 जुलै |
| हिंदू अविभक्त कुटुंब | 31 जुलै |
| असोसिएशन ऑफ पर्सनल | 31 जुलै |
| व्यवसाय ऑडिट आवश्यक | 31 सप्टेंबर |
| व्यवसाय आवश्यक टीपीसह अहवाल | 31 नोव्हेंबर |
